Í harðri samkeppni um athygli til dæmis á fjölmiðlamarkaði hafa glansmyndir af yngismeyjum verið næsta traust söluvara. Til þessa hafa fáar myndir af rennilegum ánamöðkum prýtt forsíður dagblaða og tímarita en hver veit nema á næstunni sé breytinga að vænta hvað það varðar. Ungur listamaður fetar um þessar mundir ótroðnar slóðir í listsköpun sinni þar sem viðfangsefnið er dulúðugar ljósmyndir af ánamöðkum.

Ánamaðkar hafa hingað til þótt duglitlir í að koma sér á framfæri. Þeir eru hvorki loðnir né fiðraðir, starfa neðanjarðar og valda ekki tjóni. Mannskepnunni verður því sjaldan hugsað til þeirra en þessir ansi snoppufríðu risar jarðvegsins eru um margt forvitnilegir. Þeir hafa vakið upp spurningar eins og:

¨      Skyldi ánamaðkurinn finna mikið til þegar veiðimaðurinn þræðir hann upp á öngulinn?

¨      Er það rétt að ánamaðkur sem slitinn er í tvo hluta verði að tveimur ánamöðkum?

¨      Hver vegna skríða ánamaðkar upp úr jarðveginum í rigningu?

¨      Eru íslenskir ánamaðkar allir einnar og sömu tegundar?

Á Íslandi eru að minnsta kosti 12 tegundir ánamaðka. Á Norðurlöndunum hafa fundist um 20 tegundir en í heiminum öllum um 3000 tegundir. Ánamaðkarnir eru liðskiptir. Húðin er mjúk og skipt í fjölmarga liði. Fjöldi liða breytist ekki með aldri þannig að þeir verða ekki hrukkóttari með aldrinum eins og maðurinn enda verða þeir yfirleitt ekki eldri en 2-3 ára. Ánamaðkar eru fremur mjóleitir og dökkir yfirlitum. Neðan á framendanum er tannlaus munnur og hvelfis flipi framyfir hann. Lögun munnflipans er mismunandi eftir tegundum, þ.e. þeir brosa misbreitt. Flest skynfæri ánamaðksins eru á munnflipanum, í munni og koki. Má segja að ánamaðkar bragði á umhverfi sínu. Þar sem taugakerfi ánamaðka er frumstætt er talið ólíklegt að þeir skynji sársauka á sama hátt og stangveiðimenn. Í miklum rigningum er líkt og fjöldaflótti brjótist ú meðal ánamaðka er þeir skríða upp á yfirborðið í stórum hópum. Þetta gerist ekki vegna þess að þeir séu að drukkna heldur leggja þeir í hópum upp í leit að ævintýrum, maka eða nýjum íverustað. Sú skoðun er nokkuð útbreidd að slitni ánamaðkar lifi allir bútarnir. Þetta er ekki allskostar rétt, en meginreglan er sú að hafi ánamaðkur misst hluta af afturenda sínum getur framendinn vaxið aftur og bætt tjónið en afturhlutinn ein sér lifir ekki lengi.

Á hverju sumri rekumst við á auglýsingar þar sem ánamaðkar eru auglýstir í beitu fyrir stangveiðimenn. En þeir eru til fleiri hluta nytsamir, nú og svo eru þeir svo SÆTIR.

Hólmfríður Sigurðardóttir

líffræðingur og ánamaðkaaðdáandi